یکی از کاربردهای ماموگرافی در غربالگری سرطان پستان، بررسی میزان تراکم بافت سینه است. هر پستان از سه بخش بافت فیبری، بافت غده‌ای و بافت چربی تشکیل می‌شود. مجموعه بافت فیبری و غده‌ای را فیبروگلاندولار (Fibroglandular) می‌نامند. مقدار تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی نشان می‌دهد که بافت پستان تا چه حد متراکم است.
تراکم چگال بودن یا دنس (Dense) بودن سینه‌ها، از دو نظر اهمیت دارد. اول این که همه قسمت‌هایی که به فیبروگلاندولار پستان مربوط هستند و همچنین، بافت‌های مشکوک به سرطان، رنگ سفید دارند. بنابراین ممکن است در تشخیص تومورهای کوچک سرطانی در ماموگرافی، اشتباه رخ دهد. البته با آزمایش‌های تشخیصی بیشتر می‌توان از این موضوع پیشگیری نمود.
همچنین، معمولا تراکم بافت پستان، احتمال ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد؛ هر چند این مساله قطعی نیست و جای نگرانی ندارد. تنها باید غربالگری سرطان سینه را جدی گرفت. در این مقاله به نکات بیشتری درباره فیبروگلاندولار در ماموگرافی اشاره خواهیم کرد.
منظور از فیبروگلاندولار در ماموگرافی چیست؟
یکی از اقداماتی که در غربالگری سرطان پستان باید انجام داد، ماموگرافی پستان است. ماموگرافی به پزشک کمک می‌کند تا بافت سینه و وجود تومورهای احتمالی را بررسی نماید. در حالت کلی بافت پستان از سه بخش تشکیل می‌شود که عبارتند از:
- بافت همبند فیبری که در نگه داشتن پستان نقش دارد
- بافت غده‌ای شامل لوب‌ها و مجاری شیری که وظیفه تولید و انتقال شیر به نوک سینه را بر عهده دارند
- بافت چربی که اندازه و شکل پستان را مشخص می‌کند
بافت غده‌ای و فیبری قسمت‌های متراکم پستان را تشکیل می‌دهند. به مجموعه این بافت‌ها، فیبروگلاندولار گفته می‌شود. فیبروگلاندولار در ماموگرافی به رنگ سفید است. اما بافت چربی رنگ تیره و شفافی دارد. هر چه حجم فیبروگلاندولار در ماموگرافی بیشتر باشد، سینه متراکم‌تر یا اصطلاحا دِنس‌تر خواهد بود.
چرا بررسی بافت فیبروگلاندولار در ماموگرافی اهمیت دارد؟
معمولا پس از بررسی ماموگرافی، پزشک متخصص به شما درباره چگال بودن یا نبودن بافت پستان، شما را آگاه می‌سازد. تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی از دو نظر اهمیت دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
1- دشوارتر کردن تشخیص سرطان سینه
رنگ بافت‌های مشکوک به سرطان و تومورهای بدخیم در ماموگرافی، روشن و سفید رنگ است. بافت‌های فیبروگلاندولار نیز با رنگ سفید در ماموگرافی مشخص می‌گردند. بنابراین طبیعی است که تشخیص سرطان از بافت‌های سالم سینه، دشوار گردد. به طوری که ممکن است تومورهای کوچک به خوبی تشخیص داده نشوند.
البته جای نگرانی نیست؛ زیرا پزشک متخصص در چنین مواردی، روش‌های تشخیصی دیگر مانند سونوگرافی، MRI و یا بیوپسی پستان را درخواست می‌کند. نتایج این گونه آزمایش‌ها، به تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک خواهد کرد.
در مجله سلامتی سایت دکتر موسی زاده بخوانید:
2- افزایش احتمال سرطان پستان
افرادی که تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی آن‌ها بیشتر است، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. البته این به آن معنا نیست که هر کس سینه متراکم داشته باشد، به سرطان سینه مبتلا می‌شود. بلکه به این معناست که این افراد باید معاینات دوره‌ای را جدی بگیرند. ضمن این که پزشک متخصص باید سایر فاکتورهای خطر سرطان سینه را نیز در افراد بررسی نماید.
سن، سابقه فامیلی، بیماری های زمینه‌ای مانند دیابت، تعداد بارداری‌ها و منارک (قاعدگی زودرس) از مهم‌ترین فاکتورهای خطر هستند. افراد با سینه متراکم که عوامل خطر را ندارند، معمولا به سرطان پستان دچار نمی‌شوند. با این حال، ممکن است لازم باشد این افراد، غربالگری سرطان پستان را در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری انجام دهند. اطلاعات مربوط به این موضوع را باید از پزشک خود جویا شوید.
چه عواملی بر تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی تاثیر می‌گذارد؟
متراکم بودن بافت پستان کاملا طبیعی و معمول است. در حدود ۵۰ درصد از بانوان، سینه‌های متراکم دارند. با این حال، برخی عوامل می‌توانند بر شدت تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی تاثیر بگذارند. مصرف داروهای حاوی هورمون یا هورمون درمانی، بارداری، شیردهی، سن، ژنتیک و وزن افراد از فاکتورهای موثر بر تراکم پستان به حساب می‌آیند.
در حالت کلی، بافت انواع پستان در یکی از چهار گروه زیر قرار می‌گیرند:
- سینه‌هایی که عمده بافت آن‌ها را چربی تشکیل می‌دهد؛ حدود ۱۰ درصد زنان
- سینه‌هایی که از ترکیب بافت چربی و فیبروگلاندولار تشکیل شده‌اند. اما عمده حجم آن‌ها از چربی است؛ حدود ۴۰ درصد از زنان
- سینه‌هایی که ترکیب چربی و فیبروگلاندولار را دارند. اما درصد بافت‌های متراکم در آن‌ها بیشتر است؛ حدود ۴۰ درصد از زنان
- سینه‌هایی که بافت آن‌ها عمدتا از بافت‌های متراکم تشکیل می‌شود؛ حدود ۱۰ درصد از زنان
معیار تشخیص تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی چیست؟
یک معیار مشخص تحت عنوان BI-RADS توسط رادیولوژیست‌ها در نتایج ماموگرافی گزارش می‌شود. این شاخص تعیین می‌کند که تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی چقدر بوده و بافت پستان شخص عمدتا چربی است یا بافت‌های متراکم.
تراکم فیبروگلاندولار پراکنده در ماموگرافی به این معنا است که ساختار پستان از بافت متراکم و چربی تشکیل می‌شود؛ اما حجم چربی در آن بیشتر است. اگر شاخص BI-RADS بافت سینه را ناهمگن نشان دهد، به این معناست که بافت‌های فیبروگلاندولار حجم بیشتری را اشغال می‌کنند.
آیا تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی نشانه سرطان پستان است؟
مسلما خیر. وجود فیبروگلاندولار در ماموگرافی به صورت پراکنده، نشان دهنده تراکم بافتی در برخی نواحی پستان است. تنها ارتباطی که بین سرطان و فیبروگلاندولار پراکنده در ماموگرافی وجود دارد، رنگ سفید هر دو نوع بافت است.
این تشابه رنگ باعث می‌شود تا برای تشخیص لکه‌های سرطانی در ماموگرافی، دقت بیشتری لازم باشد. هر چند این مشکل نیز از طریق آزمایش‌های تشخیصی بیشتر برطرف خواهد شد. البته تجربه پزشک متخصص در تشخیص سرطان نیز در این موضوع، بی‌تاثیر نخواهد بود.
برای بررسی تراکم فیبروگلاندولار چه آزمایش‌هایی انجام می‌گیرد؟
ماموگرافی اصلی‌ترین روشی است که برای بررسی چگالی فیبروگلاندولار پستان به کار می‌رود. با این حال، ممکن است برای بررسی دقیق‌تر بافت پستان، به روش‌های دیگری نیاز باشد. همچنین، در تشخیص سرطان پستان در سینه‌های چگال و متراکم، روش‌های تصویربرداری دیگری نیز لازم هستند، که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
ماموگرافی سه بعدی (توموسنتز سینه)
در ماموگرافی سه بعدی، دوز اشعه ایکس نسبت به ماموگرافی دو بعدی استاندارد، کمی بیشتر است. در این نوع تصویربرداری، چندین تصویر از سینه‌ها در زوایای مختلف گرفته می‌شوند. در نتیجه، پزشک می‌تواند بافت پستان را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهد. از سوی دیگر، همپوشانی بافت پستان کاهش یافته و نواحی غیر طبیعی با وضوح بیشتری نمایان می‌گردند.
1- سونوگرافی سینه
در سونوگرافی پستان، امواج اولتراسوند (امواج صوتی) برای بررسی ساختار داخلی پستان به کار می‌روند. این تصویر بر روی صفحه نمایش کامپیوتر قابل مشاهده است.
2- تصویر MRI از بافت سینه
یک آهنربا به کمک امواج رادیویی، تصویر دقیقی از بافت پستان را به سمت کامپیوتر ارسال می‌کند. این تصویر، دقت خوبی داشته و تشخیص بافت فیبروگلاندولار از بافت‌های بدخیم را راحت‌تر می‌کند.
نقش روش‌های تصویربرداری در بررسی تراکم بافت‌های پستان
هر یک از روش‌های تصویربرداری یاد شده، مزایا و معایب خاص خود را دارند. برای مثال، پس از مشاهده تراکم فیبروگلاندولار در ماموگرافی، تصویربرداری MRI و سونوگرافی، به بررسی بهتر بافت پستان کمک می‌کنند. اما این امکان نیز وجود دارد که در این دو روش، سلول‌های غیر سرطانی با سلول‌های بدخیم، اشتباه گرفته شوند. این حالت را حالت مثبت کاذب می‌نامند که معمولا آزمایش‌هایی مانند بیوپسی پستان را می‌طلبد.
همچنین، ماموگرافی سه بعدی نسبت به ماموگرافی دو بعدی، در تشخیص سرطان بهتر عمل می‌کند؛ اما دوز تشعشعات آن کمی (1.5 تا 2 برابر) بیشتر است. با همه این توضیحات، جمع‌بندی نتایج حاصل از انواع تصویربرداری، به پزشک کمک می‌کند تا در تشخیص و درمان سرطان پستان، بهتر عمل نماید.
بهترین پزشک برای بررسی فیبروگلاندولار موجود در ماموگرافی
مهم‌ترین گام در بررسی نتایج حاصل از ماموگرافی، مراجعه به یک پزشک متخصص مجرب با دانش کافی است. هر چه تجربه پزشک در تشخیص سرطان پستان بیشتر باشد، تحلیل دقیق‌تری از نتایج غربالگری سرطان سینه خواهد داشت. دکتر فرهاد موسی زاده از بهترین پزشکانی هستند که می‌توانند راهنمای شما در بررسی فیبروگلاندولار در ماموگرافی باشند. برای تماس با دکتر موسی زاده می‌توانید به قسمت تماس با پزشک یا نوبت دهی مراجعه نمایید.
منابع:
https://www.healthline.com/health/breast-cancer/scattered-fibroglandular
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22874-fibroglandular-density
https://www.verywellhealth.com/fibroglandular-density-6891786
