عوامل متعددی در ایجاد سرطان پستان نقش دارند. اصلی‌ترین فاکتور در ایجاد سرطان پستان، عوامل ژنتیکی هستند. معمولا نمی‌توان از ابتلا به سرطان سینه در این گونه موارد جلوگیری نمود. با این حال، کاهش فاکتورهای خطر یا از بین بردن آن‌ها می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از سرطان پستان داشته باشد.
اقدامات متعددی را می‌توان برای پیشگیری از سرطان پستان انجام داد. کنترل وزن، داشتن فعالیت‌های فیزیکی، معاینات دوره‌ای، انتخاب رژیم غذایی مناسب و پرهیز از نوشیدن الکل، از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از سرطان سینه به حساب می‌آیند. در این مقاله به بیان اهمیت هر یک از این فاکتورها در روند ابتلا به سرطان پستان می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله میخوانید:
اهمیت کنترل وزن در پیشگیری از سرطان پستان
تاکنون تحقیقات زیادی درباره عوامل ابتلا به سرطان پستان انجام گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیقات نشان می‌دهند که داشتن اضافه وزن زیاد، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد. یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع، افزایش سطح استروژن در بدن است. در واقع، به هم خوردن تعادل هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن زنان، به عنوان یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان پستان به حساب می‌آید. بنابراین لازم است هر گونه فرایندی که تولید هورمون استروژن را افزایش می‌دهد را برطرف نمایید.
از بین بردن اضافه وزن و حفظ وضعیت بدن در یک وزن متعادل، در پیشگیری از سرطان پستان نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
نقش رژیم غذایی مناسب در پیشگیری از سرطان پستان
به طور کلی، تغذیه نقش بسیار موثری در کاهش خطر ابتلا انواع سرطان مخصوصا سرطان پستان دارد. معمولا پزشکان مجرب، بر داشتن رژیم غذایی پر فیبر تاکید دارند. زیرا این گونه مواد غذایی باعث سلامت دستگاه گوارش شده و هضم غذا را ساده‌تر می‌کنند. این مساله در طولانی مدت مانع از افزایش وزن و چاقی خواهند شد.
همه افراد مخصوصا افرادی که دارای فاکتورهای خطر سرطان پستان هستند، باید مصرف مواد غذایی زیر را در رژیم غذایی خود در نظر بگیرند:
- مصرف غذاهای کم چرب
- مصرف غذاهای پر فیبر
- پرهیز از استفاده بیش از حد از نمک
- حذف غذاهای کنسروی یا کاهش مصرف آن ها
- کم کردن مصرف گوشت قرمز
- استفاده از غذاهای با کالری پایین
مصرف غذاهای پر فیبر نقش بسزایی در پیشگیری از تشکیل و تومورهای خوش خیم یا بدخیم دارند. معمولا مواد غذایی مانند سبزیجات برگ‌دار، فلفل دلمه‌ای قرمز و فلفل دلمه زرد و نارنجی و هویج درصد بالایی از کاروتنوئید دارند. این موضوع در پیشگیری از سرطان پستان موثر خواهد بود.
مواد غذایی دیگر مانند سولفوران یا لیکوپن موجود در سبزیجات نیز از بروز سرطان پستان پیشگیری خواهند کرد. بنابراین لازم است سبزیجات را به عنوان گروه غذایی اصلی در برنامه رژیمی خود جای دهید.
تاثیر فعالیت‌های بدنی و ورزش منظم در پیشگیری از سرطان پستان
انجام فعالیت بدنی متوسط یا شدید، باعث تنظیم یا افزایش سوخت و ساز بدن میشود. این مساله در کنترل وزن و رسیدن به اندام ایده آل اهمیت فراوانی دارد. معمولا لازم است بزرگسالان حداقل ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه در هفته را به ورزش و فعالیت‌های بدنی اختصاص دهند.
حفظ وزن در حالت ایده آل از طریق انجام فعالیت بدنی و ورزش، ترشح استروژن در بدن را نیز کنترل میکند. هر چه تعادل هورمونی در بدن بیشتر شود، احتمال ابتلا به سرطان پستان کاهش پیدا می‌یابد. بنابراین، انجام ورزش یک عامل مهم در پیشگیری از سرطان پستان خواهد بود.
عدم مصرف الکل و پیشگیری از سرطان پستان
نوشیدن الکل را می‌توان یک فاکتور خطر اصلی برای ابتلا به سرطان پستان دانست. بنابراین حذف الکل می‌تواند یک اقدام مهم برای پیشگیری از سرطان پستان به حساب آید. این مساله در تحقیقات مرتبط با سرطان پستان ثابت گردیده است.
اهمیت شیردهی به نوزاد در پیشگیری از سرطان پستان
به جرات می‌توان گفت که یکی از گزینه‌های مهم برای پیشگیری از سرطان پستان، شیردهی به نوزاد است. بر اساس آمارها، شیردهی به نوزاد حدود ۱۰ درصد از احتمال ابتلا به سرطان پستان می‌کاهد. زیرا در دوران شیردهی، حجم ترشح استروژن در بدن کاهش پیدا میکند. به این ترتیب، با شیر دادن به نوزاد علاوه بر کمک به رشد او، از تولید استروژن بیش از حد در بدن خود جلوگیری کنید.
انجام معاینات دوره‌ای برای پیشگیری از سرطان پستان
در سال‌های اخیر میزان ابتلا به سرطان پستان افزایش چشمگیری داشته است. از این رو، معمولا پزشکان معتبر مانند دکتر فرهاد موسی زاده تاکید به انجام غربالگری سرطان پستان دارند. انجام معاینات دوره‌ای شامل معاینات فیزیکی، سونوگرافی و ماموگرافی نمی‌تواند از ابتلا به سرطان پستان جلوگیری کند. اما به تشخیص زودهنگام این بیماری کمک خواهد کرد.
مسلما هر گاه سرطان سینه زودتر تشخیص داده شود، اقدامات درمانی برای آن سریع‌تر برنامه‌ریزی خواهد شد. در نتیجه، از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و بازده درمان افزایش پیدا میکند.
استفاده از روشهای درمانی غیر هورمونی پس از یائسگی
یکی از راههای پیشگیری از سرطان پستان در بانوان، پرهیز از هورمون درمانی پس از یائسگی است. به طور کلی، هورمون درمانی پس از یائسگی باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه خواهد شد. بنابراین برای پیشگیری از سرطان پستان لازم است با پزشک خود درباره گزینه‌های غیر از هورمون درمانی صحبت کنید. این مساله به طور خاص برای افرادی که فاکتورهای خطر سرطان پستان را دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
پیشگیری از سرطان پستان در بانوان دارای فاکتورهای خطر سرطان سینه
تا اینجا به اقدامات عمومی برای پیشگیری از سرطان پستان اشاره کردیم. بسیاری از افراد به دلایل مختلف مانند موارد زیر پتانسیل بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان دارند:
- عوامل ژنتیکی
- وجود سابقه فامیلی سرطان سینه
- وجود جهش‌های ژنتیکی ارثی BRCA1 و BRCA2
- ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای پستان
- نداشتن تجربه بارداری
- منارک یا قاعدگی زودرس
- یائسگی دیر هنگام
این گونه افراد در مراجعه به پزشک متخصص می‌توانند از اقدامات دیگری برای پیشگیری از سرطان پستان کمک بگیرند. برخی از مهم‌ترین این اقدامات شامل موارد زیر می‌شوند:
- انجام غربالگری سرطان پستان
- انجام مشاوره ژنتیک و آزمایش خطر ابتلا به سرطان سینه
- مصرف داروهایی که خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهند
- انجام جراحی‌های پیشگیرانه (prophylactic surgery)
- جستجوی علائم اولیه سرطان سینه از طریق مشاهده دقیق
در ادامه این مقاله، به اهمیت هر یک از اقدامات پیشگیری از سرطان پستان در افراد دارای فاکتورهای خطر اشاره خواهیم کرد.
مصرف داروهای مناسب برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پستان
معمولا برای افرادی که فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان سینه را دارا هستند، مصرف دارو به پیشگیری از سرطان پستان کمک میکند. البته این موضوع به وضعیت عمومی بیمار و نوع فاکتور خطر نیز بستگی خواهد داشت. به همین دلیل لازم است قبل از هر چیز توسط یک پزشک متخصص مجرب و معتبر تحت معاینه قرار گیرید.
از جمله داروهایی که در پیشگیری از سرطان پستان موثر واقع می‌شوند، می‌توان به تاموکسیفن و رالوکسیفن اشاره نمود. مصرف این داروها میزان عملکرد استروژن در بافت سینه را کاهش می‌دهد. برای بانوانی که قبل از رسیدن به سنین یائسگی هستند، مصرف تاموکسیفن توصیه میشود. اما برای افرادی که در دوران یائسگی به سر می‌برند، داروی رالوکسیفن گزینه مناسب‌تری خواهد بود.
در این بین داروهای دیگری نیز وجود دارند که تحت عنوان داروهای مهارکننده آروماتاز شناخته می‌شوند. این نوع داروها برای بانوان پس از یائسگی مناسب هستند.
لازم است به این نکته توجه کنید که تمامی داروهایی که با هدف پیشگیری از سرطان پستان مصرف می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی خود را در بر داشته باشند. به همین دلیل لازم است پیش از مصرف آن‌ها درباره فواید و خطرات احتمالی مصرف این گونه داروها اطلاعات کافی به دست آورید. پزشک شما بهترین مرجع در این زمینه خواهد بود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید با دکتر فرهاد موسی زاده مشاوره‌ای داشته باشید.
انجام جراحی‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به سرطان پستان
در موارد محدود، انجام جراحی پیشگیرانه به پیشگیری از سرطان پستان کمک خواهد کرد. معمولا برای بانوانی که دارای جهش ژنهای BRCA1 و BRCA2 هستند، ممکن است ماستکتومی پیشگیرانه تجویز شود. البته تاکید می‌کنیم که این گونه جراحی‌ها تنها برای بانوانی که در معرض خطر بسیار بالای سرطان پستان هستند، تجویز خواهد شد.
به طور کلی، جهش در ژنهای یاد شده عامل مشترک در ایجاد سرطان تخمدان نیز محسوب میشود. از این رو، معمولا در طول انجام جراحی ماستکتومی پیشگیرانه، تخمدانها نیز برداشته خواهند شد. به این ترتیب، فرد در برابر سرطان پستان و تخمدان ایمن میگردد.
البته لازم است به این نکته توجه کنید که انجام جراحی پیشگیرانه نمی‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را به طور کامل از بین ببرد. در واقع، با اینکه این روش برای پیشگیری از سرطان پستان مفید است، اما عوارض جانبی خاص خود را خواهد داشت. به همین دلیل نیز بهتر است در مورد عوارض احتمالی و نتایج این نوع روش پیشگیری از سرطان با پزشک خود مشاوره داشته باشید.
بررسی دقیق وجود علائم ابتلا به سرطان پستان
بسیاری از بانوان از هیچ یک از اقدامات یاد شده برای پیشگیری از سرطان پستان استقبال نخواهند کرد. برای مثال، عوارض ناشی از مصرف داروها یا انجام جراحی پیشگیرانه تمایل آن‌ها را برای این گونه روش‌ها از بین خواهد برد. در این گونه افراد می‌توان از روش غربالگری سرطان پستان استفاده نمود.
به طور کلی، بهترین رویکرد برای پیشگیری از سرطان پستان در همه افراد دارای فاکتورهای خطر یا بدون آن‌ها، معاینه دوره‌ای و دقیق توسط یک متخصص پستان است. برای اجرای این روش لازم است نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- شروع غربالگری پستان با ماموگرافی از سنین پایین
- استفاده از تصویربرداری ام آر آی (MRI) در موارد ضروری برای تکمیل غربالگری سرطان پستان
- مراجعه مکرر به پزشک در بازه‌های زمانی ۶ تا ۱۲ ماهه برای معاینه فیزیکی و ارزیابی مستمر خطر
این نکته را در نظر داشته باشید که انجام غربالگری نمی‌تواند به پیشگیری از سرطان پستان کمک کند. اما این روند، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام سرطان سینه خواهد داشت. زیرا هر چه سرطان در مراحل اولیه و غیر پیشرفته تشخیص داده شود، درمان آن ساده‌تر خواهد بود. همچنین، بیمار پس از مدت زمان نسبتا کوتاهی می‌تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد.
پیشگیری از سرطان پستان با کمک مشاوره ژنتیک
سرطان پستان با منشا ژنتیک به دلیل وجود جهش‌های ژنی ایجاد میگردد. در واقع، افرادی که به سرطان سینه ژنتیکی مبتلا می‌شوند، ژنهای جهش یافته را از والدین خود به ارث برده‌اند. انجام آزمایش ژنتیک می‌تواند به تشخیص وجود این گونه ژنهای تغییر یافته کمک کند. البته انجام آزمایش ژنتیک، به پیشگیری از سرطان پستان کمکی نمیکند. اما آگاهی پزشک درباره میزان خطر را بالا خواهد برد. این آزمایش معایب و مزایای خاص خود را دارد. به همین دلیل بهتر است پیش از انجام این گونه آزمایش‌ها با پزشک متخصص خود مشورت نمایید.
برای مثال، جهش‌های ژنتیکی BRCA1 و BRCA2 از والدین به فرزندان به ارث می‌رسند. این نوع جهش‌های ژنی، سرطان‌های سینه، پانکراس، تخمدان و برخی سرطان‌های دیگر را در بانوان محتمل‌تر می‌کنند. البته لازم است این نکته را یادآوری کنیم که ژنهای BRCA جهش یافته در مردان نیز می‌توانند منجر به بروز سرطان‌های سینه، پانکراس و پروستات گردند.
در مجله سلامتی سایت دکتر موسی زاده بخوانید:
چرا مشاوره ژنتیک به پیشگیری از سرطان پستان کمک میکند؟
مشاوره ژنتیک کمک میکند تا میزان خطر ابتلا به سرطان پستان برای شما سنجیده شود. این کار معمولا از طریق نمودارها و مدلسازی‌های مختلفی انجام می‌گیرد. البته نمی‌توان نتایج حاصل از این گونه مدل‌ها را دقیق دانست. با این حال پیش زمینه ذهنی خوبی درباره میزان خطر و روشهای پیشگیری از سرطان پستان ایجاد خواهد کرد.
برای افرادی که سابقه خانوادگی سرطان سینه دارند نیز احتمال ابتلا به سرطان پستان بالا است. در واقع، بانوانی که در خانواده آن‌ها سابقه سرطان سینه وجود داشته است، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان قرار دارند. البته فاکتورهای دیگری نیز در این گونه موارد موثر خواهند بود که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- تعداد اعضای خانواده که تاکنون تحت تاثیر سرطان پستان قرار گرفتهاند
- سن مبتلایان به سرطان سینه در خانواده
- نسبت اعضای مبتلا به سرطان پستان با شخص (مثلا وجود سرطان در بستگان نزدیک مانند مادر یا خواهر نسبت به بستگان دور، احتمال ابتلا را افزایش خواهد داد)
در هر صورت، انجام آزمایش ژنتیک، وجود ژنهای معیوب را بررسی کرده و امکان ابتلا را میسنجد.
آزمایش ژنتیک برای پیشگیری از سرطان پستان چگونه انجام می‌گیرد؟
آزمایش ژنتیک برای اندازه‌گیری میزان خطر ابتلا به سرطان پستان بر روی نمونه خون یا بزاق انجام می‌گیرد. البته گاهی ممکن است نمونه برداری از سواب داخل گونه انجام شود.
در آزمایش ژنتیک، تمامی جهش‌های احتمالی که در ژنهای BRCA رخ داده است، بررسی می‌گردند. در صورتی که سابقه ابتلا به سرطان سینه در بین اعضای خانواده وجود داشته باشد، وجود جهش در آن ژن خاص بررسی خواهد شد. اما اگر سابقه ابتلا وجود نداشته باشد، بررسی کلی بر روی ژنهای BRCA انجام خواهد گرفت. هر چند ژنهای دیگری نیز وجود دارند که جهش در آن‌ها می‌تواند میزان خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد. ژن‌هایی مانند PTEN و TP53 از مهم‌ترین گروه‌های ژنی به حساب می‌آیند.
برای پیشگیری از سرطان پستان، آزمایش ژنتیک به چه کسانی توصیه میشود؟
همه افرادی که به سرطان پستان مبتلا شده‌اند، نیازی به انجام آزمایش ژنتیک ندارند. اما برای افراد زیر بهتر است آزمایش ژنتیک انجام شود:
- افراد مبتلا به سرطان سینه سه گانه منفی
- افرادی که به سرطان سینه در هر دو پستان مبتلا شده اند
- کسانی که در خانواده آن‌ها سابقه ابتلا به سرطان تخمدان، پانکراس یا پروستات وجود دارد
- اشخاصی که در سنین پایین به سرطان سینه مبتلا شده اند
منبع:
- https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/risk-and-prevention/genetic-testing.html
- https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/risk-and-prevention/can-i-lower-my-risk.html
