غدد لنفاوی نگهبان و لنف ادم

اصولا بخشی از جراحی سرطان پستان برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل است و زمانی که  غدد لنفاوی برداشته می شود طبیعتا درناژ لنفاوی یا آب میان بافتی دچار اختلال می شود و بیمار مستعد تورم دست خواهد شد. در واقع لنف ادم تورمی است که در اثر جمع شدن مایع لنفی در بدن ایجاد خواهد شد و معمولا این عارضه پس از اعمال جراحی های مختلف مانند سرطان پستان اتفاق خواهد افتاد. عارضه لنف ادم یا ورم غدد لنفاوی ممکن است در اثر جراحی های لنفاوی، غدد دست، شیمی درمانی ها و درمان های مختلف سرطان ها ایجاد شود یکی از عوامل موثر در میزان ایجاد ورم دست تعداد غدد لنفاوی است که حین عمل جراحی برداشته می شود، غدد لنفاوی نگهبان در این زمینه بسیار کارساز خواهند بود.

حال چه اقداماتی باید انجام شود تا خطرات ابتلا به لنف ادم کمتر شود؟ و چگونه باید این عارضه را کنترل کرد؟

روش های درمان ورم لنفاوی دست یا لنف اِدِم پس از سرطان پستان؟ میزان بروز لنف ادم یا ورم دست در افرادی که جراحی پستان انجام می دهند چقدر است؟ و چه بیمارانی مستعد این عارضه هستند؟

این ها سوالاتی است که در ادامه به آن ها پاسخ داده خواهد شد.

در ادامه درباره غدد لنفاوی نگهبان و لنف ادم خواهید خواند:

لنف ادم یا ورم دست

به طور متوسط خانم های مبتلا به سرطان پستان ممکن است ۲۵ تا ۳۰ درصد در طول عمر خود، از زمان جراحی تا پایان عمر مبتلا به لنف ادم یا ورم دست شود. همه ی افراد پس از جراحی پستان در معرض ابتلا به لنف ادم هستند اما شدت آن در بیماران مختلف، متفاوت است.

هرچه میزان وسعت جراحی بیشتر باشد و تعداد غدد لنفاوی بیشتری برداشته شود و غدد لنفاوی بیشتری درگیر شوند، احتمال ابتلا به لنف ادم بیشتر خواهد شد. همچنین درمان های مختلفی مانند شیمی درمانی، رادیوتراپی، برخی هورموتراپی ها و… باعث تشدید ورم های مختلف لنفاوی خواهند شد. از عوامل تشدید کننده لنف ادم می توان به سبک زندگی اشتباه مانند فعالیت های بسیار کم و یا فعالیت های بسیار زیاد اشاره کرد که هر کدام باعث تشدید این عارضه خواهند شد. بنابراین توصیه می شود که پس از جراحی، فعالیت های معمول روزمره به صورت متعادل از سر گرفته شود.

در اثر فعالیت های بسیار کم بیمار و دریافت برخی داروهای هورمونی و… ممکن است بیمار دچار افزایش وزن شود و خطر ابتلا به لنف ادم در این‌گونه افراد افزایش پیدا خواهد کرد. در نتیجه توصیه می شود که بیماران در جهت کاهش وزن و متعادل کردن وزن خود  به کمک متخصص تغذیه اقداماتی را انجام دهند.

آیا امکان برداشتن تعداد غدد لنفاوی به میزان کمتر، برای جلوگیری از لنف ادم وجود دارد؟

اصولا بخشی از جراحی سرطان پستان ارزیابی دقیق از وضعیت غدد لنفاوی زیر بغل است. نحوه انتشار سرطان پستان به دو صورت است و شایع ترین روش آن از طریق سیستم لنفاوی می باشد.

از آنجایی که متاستاز لنفاوی شایع ترین روش است، ابتدایی ترین غددی که ممکن است درگیر شود غدد لنفاوی زیر بغل بوده و پزشک برای ارزیابی درمان دقیق باید به صورت کامل و دقیق، اقدام به بررسی غدد لنفاوی زیر بغل کند. در نتیجه برداشتن تعدادی از غدد لنفاوی زیر بغل اجتناب ناپذیر و الزامی است.

در مورد متاستاز سرطان پستان در مطلب دیگری به صورت مفصل صحبت کردیم.

اما هرچه شدت بیماری کمتر باشد و بر اساس ارزیابی های صورت گرفته پزشک به این نتیجه برسد که درگیری غدد لنفاوی زیر بغل زیاد نیست، طبیعتا تعداد  کمتری از غدد لنفاوی برداشته خواهد شد. همچنین سال های سال است که پزشکان از روش برداشتن غدد لنفاوی نگهبان استفاده می کنند . اولین غدد لنفاوی که درناژ لنفاوی پستان به داخل آن ها انجام شود غدد لنفاوی نگهبان هستند. معمولا توصیه می شود که از این غدد لنفاوی نگهبان حداقل سه عدد برداشته شود.

غدد لنفاوی نگهبان چگونه مشخص می شوند؟

معمولا تشخیص غدد لنفاوی نگهبان از دو طریق صورت می گیرد:

1. از طریق تزریق ماده آبی رنگ حیاتی

این داروی آبی رنگ به داخل سینه بیمار تزریق شده و ماساژ داده می شود، در نتیجه این ماده به داخل غدد لنفاوی نگهبان وارد شده و پزشک آن را تشخیص و در نهایت جدا خواهد کرد.

2. استفاده و تزریق رادیودارو

در مراحل اولیه بیماری، پزشک بیمار را به پزشکی هسته ای ارجاع داده تا تزریق رادیودارو در سینه بیمار انجام شود. رادیودارو نیز وارد غدد لنفاوی نگهبان می شوند و پزشک در نهایت در اتاق عمل به وسیله دستگاهی به نام گاما پروب که مسیر جریان سلول های سرطانی را مشخص می‌کند، مستقیما با برش های چند سانتی کوچک همان چند غده لنفاوی نگهبان را جدا خواهد کرد. در نتیجه این غدد حین عمل مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و اگر پاک باشند، دیگر غدد لنفاوی بیشتری برداشته نخواهد شد و طبیعتا میزان ابتلا به عارضه لنف ادم نیز کمتر خواهد بود.

روش برداشتن غدد لنفاوی نگهبان در مواردی توصیه می شود که بیماری در مراحل اولیه است و هنوز گسترش پیدا نکرده است .پزشک با برداشتن غدد لنفاوی کمتر به وسیله تکنیک های مختلف، از گسترش بیشتر بیماری جلوگیری کرده و در نتیجه خطر ابتلا به لنف ادم نیز کمتر خواهد شد.

اما در صورتی که پزشک احساس کند غدد لنفاوی بیشتری درگیر هستند، مجبور به برداشتن غدد بیشتری خواهد شد در نتیجه پزشکان تاکید می کنند که بیماران به موقع مراجعه کنند.

چرا با وجود عدم درگیری غدد لنفاوی، غدد بیشتری توسط پزشک برداشته شده است؟

اصولا در مراکزی که به صورت روتین از روش برداشتن غدد لنفاوی نگهبان استفاده می‌کنند، این اتفاق کمتر خواهد افتاد. اما ممکن است شرایطی به وجود بیاید که که امکان برداشتن غدد لنفاوی نگهبان وجود نداشته باشد  و جراح جهت تشخیص دقیق‌تر درگیری غدد لنفاوی، مجبور به برداشتن غدد بیشتری خواهد شد.  یا در بسیاری از مواقع در اتاق عمل جراح پس از برداشتن غدد لنفاوی نگهبان، با لمس زیر بغل بیمار، با تعدادی غدد لنفاوی بزرگ رو به رو می شود که مشکوک هستند . در نتیجه پزشک مجبور به برداشتن غدد لنفاوی بیشتری برای تشخیص دقیق روند بیماری خواهد شد.

چه اقداماتی برای پیشگیری از ابتلا به ورم دست یا لنف ادم وجود دارد؟

پیشگیری از بروز لنف ادم یا ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان باید بلافاصله بعد از جراحی اتفاق بیفتد . اولین نکته برای پیشگری از بروز لنف ادم برگشت بیمار به زندگی عادی خود است طوریکه به راحتی بتواند کارهای معمول روزمره را انجام دهد. اگر بیمار دست خود را حرکت ندهد و فعالیت های بسیار کمی داشته باشد ، مفاصل دست او خشک خواهند شد و احتمال ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان نیز بالاتر خواهد رفت.

ماستکتومی یکی از روش‌های درمان سرطان پستان است که در آن تمامی بافت پستان برداشته می‌شود.

ماساژ روزانه دست نیز برای جلوگیری از بروز این عارضه بسیار موثر است و بیمار در طول روز باید چندین بار نرمش های توصیه شده توسط پزشک را انجام دهد. ماساژ دست از قسمت نوک انگشتان شروع شده و تا بازوها  باید ادامه داشته باشد.همچنین پزشک به بیمار توصیه می کند که از یک‌سری فعالیت هایی که باعث افزایش فشار به دست خواهد شد جلوگیری کند . برخی از این فعالیت ها عبارتند از:

• ورزش سنگین
• خوابیدن روی سمتی از دست که جراحی شده است.
• خرد کردن سبزی
• بلند کردن و حمل جسم سنگین
• آویزان نگه داشتن طولانی دست
• بالا نگه داشتن دست و پا در دراز بلند مدت

نکته مهم اینجاست که بیمار می تواند پس از جراحی تمامی فعالیت های عادی روزمره خود را انجام دهد اما باید از فعالیت هایی که باعث ایجاد فشار به دست و یا ورود مواد آلوده به بدن می شود جلوگیری کرده و تمامی این محدودیت ها را نه تنها پس از عمل بلکه در تمام طول عمر خود باید لحاظ کند.

همچنین بیمارانی که پروازهای طولانی مدت دارند، برای جلوگیری از بروز لنف ادم می توانند از دستکش های مخصوص جهت جلوگیری فشار به دست استفاده کنند و پس رسیدن به مقصد حتما استراحت لازم را داشته باشند . ماساژ ملایم دست ، حین سفر نیز در جلوگیری از بروز لنف ادم موثر است.

هنگام خواب نیز بیمار نباید بر روی دست مبتلا به لنف ادم بخوابد. بهتر است بیمار یک بالش در زیر دست خود گذاشته تا آب میان بافتی در حین خواب به وسیله سطح شیب دار ایجاد شده، تخلیه شود.

در مورد مراقبت‌های ورزشی بعد از عمل جراحی پستان به تفصیل در مطلب دیگری صحبت کردیم که به شما پیشنهاد می‌کنیم که این مطلب را نیز بخوانید.

اقدامات درمانی پس از ابتلا به لنف ادم یا ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان

همانطور که اشاره شد بهترین زمان برای درمان این عارضه پس از جراحی است و در یک ماه اول پس از جراحی مراحل اولیه درمانی باید انجام شود چرا که ممکن است پس از جراحی شروع ورم های دست اتفاق بیفتد. اگر بیمار احساس علايم اولیه لنف ادم یعنی ورم دست را داشت باید به سرعت برای درمان این عارضه اقدام کند.

یکی از علت های اصلی تشدید کننده ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان، استرس است که بیمار باید برای روح و جسم خود ارزش قائل باشد و از زندگی خود لذت ببرد و برای کاهش استرس و درمان خود همراهی لازم را داشته باشد.

همچنین بسیاری از بیماران درباره‌ی پمپ های درمانی سوال می کنند که باید گفت استفاده از پمپ های درمانی و بانداژ می تواند جایگزین بخشی از ماساژ باشد و به تنهایی برای درمان کافی نیست. در واقع بیمار باید از ماساژهای درمانی برای  دست و پاهای خود استفاده کند و در برخی مواقع نیز از پمپ استفاده کند.

آیا تغذیه در پیدایش ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان تاثیری دارد؟

در شروع لنف ادم و در طول درمان بیمار، افزایش وزن و چاقی می تواند عامل خطر بروز لنف ادم باشد . افرادی که متابولیسم پایین بدن دارند باید برای افزایش متابولیسم بدن به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا با کنترل وضعیت تغذیه و افزایش فعالیت خود، به باز شدن متابولیسم بدن خود کمک کنند.

تنها محدودیت در رژیم غذایی لنف ادم محدودیت نمک است که باعث افزایش ورم خواهد شد و بیمار باید  مصرف نمک خود را بیشتر کنترل کند. همچنین گاهی خود بیمار متوجه می شود که با مصرف برخی مواد غذایی ورم دست او افزایش پیدا می کند. در نتیجه باید از مصرف زیاد آن ماده غذایی که بیمار به آن آلرژی دارد خودداری شود.

غذاهای مفید برای سرطان سینه و مصرف آن‌ها می‌تواند با متعادل کردن رژیم غذایی نسبت به بهبود سریع تر بیمار کمک کند.

جهت دریافت مشاوره از دکتر فرهاد موسی زاده متخصص جراحی پستان به پیج اینستاگرام ایشان مراجعه نمایید.

برای مشاوره با دکتر فرهاد موسی زاده کافیست از طریق صفحه نوبت دهی ما اقدام نمایید. دکتر فرهاد موسی زاده فوق تخصص سرطان سینه در تهران است و شما می‌توانید از مشاوره حضوری با ایشان بهره مند شوید.