عوارض شیمی درمانی در سرطان سینه

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه، به واکنش هر فرد نسبت به داروها بستگی دارد. برای مثال، ممکن است یکی از داروهای شیمی درمانی در یک فرد، حساسیت‌های پوستی ایجاد کنند. در حالی که در فرد دیگر چنین مشکلاتی را در پی نداشته باشد.

شیمی درمانی سرطان پستان از روش‌های تکمیلی برای درمان بیماران به حساب می‌آید. این روش درمانی را می‌توان قبل یا بعد از جراحی ماستکتومی به کار برد. بهترین زمان استفاده از شیمی درمانی پستان، بر اساس وضعیت بیمار و نظر پزشک متخصص تعیین خواهد شد.

اینکه عوارض شیمی درمانی سرطان سینه تا چه حد جدی باشند، به واکنش بدن بیمار بستگی دارد. در این مقاله قصد داریم به تعدادی از مهم‌ترین عوارض شیمی درمانی سرطان پستان اشاره کنیم.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ تاثیر داروها بر خون

یکی از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه، تغییر موقتی تعداد سلول‌های خونی است. اجزای تشکیل دهنده خون شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها هستند. هنگامی که بیمار تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرد، باید به طور مرتب آزمایش خون انجام دهد. در این آزمایش‌ها، وضعیت اجزای خون و شمارش تعداد سلول‌های خونی، بررسی می‌گردند.

در مواردی که تعداد سلول‌های خونی، تغییرات شدیدی داشته باشند، جلسات شیمی درمانی به تعویق می‌افتند. البته ممکن است بر اساس نظر پزشک متخصص، دوز داروی شیمی درمانی کاهش پیدا کند.

خطر بروز عفونت

گاهی عوارض شیمی درمانی پستان به صورت کاهش گلبول‌های سفید خون بروز می‌کنند. این اختلال را نوتروپنی می‌نامند. افرادی که تعداد گلبول‌های سفید خون آن‌ها کمتر از حد استاندارد باشد، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به عفونت قرار می‌گیرند.

با توجه به کاهش سطح ایمنی بدن در دوران بیماری، بروز عفونت می‌تواند برای فرد بسیار خطرناک باشد. یکی از راه‌های تشخیص این نوع عوارض شیمی درمانی سرطان سینه، تغییر غیر عادی دمای بدن است. معمولا مراقبین بهداشتی، تذکرهای لازم در این باره را به بیمار خواهند داد. گاهی با وجود دمای طبیعی بدن، شخص احساس گلو درد، سرفه و سرما یا لرز دارد. حتی ممکن است نیاز به دفع مکرر ادرار بیمار را کلافه کند. این علائم بسیار شبیه به علائم عفونت در بدن هستند. بنابراین لازم است درباره وجود این گونه نشانه‌ها، با پزشک یا مراقب بهداشتی خود صحبت نمایید.

در این گونه موارد، معمولا مصرف آنتی بیوتیک، مشکل را برطرف خواهد کرد. ناگفته نماند که داروهایی تحت عنوان فاکتورهای رشد نیز می‌توانند تولید گلبول‌های سفید را تحریک کنند. در نتیجه، خطر ابتلا به عفونت کمتر خواهد شد. البته این داروها باید زیر نظر پزشک متخصص تجویز و مصرف گردند.

ابتلا به کم خونی

هنگامی که تعداد گلبول‌های قرمز بسیار کمتر از حد استاندارد باشد، فرد به کم خونی مبتلا می‌شود. از نشانه‌های کم خونی می‌توان به احساس خستگی، تنگی نفس و سرگیجه اشاره کرد. در نظر داشته که ابتلا به کم خونی، یکی از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه به حساب می‌آید.

کبودی و خونریزی

یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی سرطان پستان، کاهش تعداد پلاکت‌های خون است. پلاکت‌ها وظیفه انعقاد خون را بر عهده دارند. هنگامی که تعداد آن‌ها از حد طبیعی کمتر شود، احتمال خونریزی و کبودی وجود دارد. برای مثال، ممکن است فرد در حین مسواک زدن، دچار خونریزی لثه شود. حتی خونریزی بینی نیز در این گونه بیماران، رایج است. بنابراین در صورتی که کبودی و خونریزی غیر عادی را تجربه کردید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید.

مراقبت‌های حین شیمی درمانی

در حالت کلی، بهتر است برای پیشگیری از کبودی، خونریزی و عفونت، مراقبت‌هایی را انجام دهید. برای مثال، دست‌های خود را مرتبا شسته و ضدعفونی کنید. همچنین، هر گونه بریدگی و زخم باید تمیز شده و پانسمان گردد. تا حد امکان باید از بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی، دوری کنید. اصلاح سبک زندگی از جمله داشتن رژیم غذایی مناسب، نوشیدن زیاد مایعات و استفاده از غذاهای سالم، برای شما ضروری خواهد بود.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ لخته شدن خون

یکی از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه، افزایش احتمال لخته شدن خون است. این اختلال می‌تواند خطر زیادی برای فرد در پی داشته باشد. به طور کلی، لخته شدن خون در اثر خود سرطان و برخی روش‌های درمانی این بیماری رخ می‌دهد. برای افرادی که به سرطان سینه متاستاتیک مبتلا هستند، خطر لخته شدن خون بیشتر خواهد بود.

از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه می‌توان به ترومبوز ورید عمقی اشاره کرد. افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، بیش از دیگران در معرض خطر آمبولی ریه قرار دارند. منظور از آمبولی زمانی است که بخشی از لخته خون جدا شده و به سمت ریه حرکت می‌کند. این مساله می‌تواند خطر مرگ بیمار را در پی داشته باشد.

نشانه‌های لخته شدن خون

لازم است بدانید که لخته‌های خون خطرناک هستند؛ با این حال، می‌توان آن‌ها را درمان یا برطرف نمود. البته با این شرط که در صورت بروز هر یک از علائم زیر، مساله را با پزشک خود در میان بگذارید:

• احساس درد، گرما و تورم در ساق پا یا ران
• قرمزی یا تغییر رنگ ساق پا
• بروز تورم، قرمزی یا حساسیت در محل تزریق داروهای شیمی درمانی
• احساس درد یا سفتی در قفسه سینه
• تنگی نفس شدید
• سرفه کردن بی‌دلیل یا سرفه خونی

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ ریزش مو

بسیاری از ما ریزش مو را مشهودترین عوارض شیمی درمانی سرطان سینه می‌دانیم. ریزش مو در اثر مصرف داروهای شیمی درمانی، برای بیماران بسیار ناراحت‌کننده خواهد بود. هر چقدر مقدار دوز مصرفی داروهای شیمی درمانی بیشتر باشد، احتمال ریزش مو افزایش پیدا می‌کند. همچنین بسته به نوع داروی شیمی درمانی، میزان ریزش مو متفاوت خواهد بود.

لازم است اشاره کنیم که همه داروهای شیمی درمانی پستان، باعث ریزش کامل موها نمی‌شوند. اما برخی از آن‌ها نازکی موها را در پی دارند. از سوی دیگر، ممکن است این داروها هیچ تاثیری بر روی موهای بیمار نداشته باشند.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ احساس تهوع و استفراغ

پس از ریزش مو، احساس تهوع و استفراغ از رایج‌ترین عوارض شیمی درمانی سرطان سینه است. مقدار دوز و نوع داروی شیمی درمانی بر شدت تهوع و استفراغ تاثیرگذار است. معمولا پزشک می‌تواند این حالات را کنترل نماید.

افرادی که تحت شیمی درمانی سرطان پستان قرار می‌گیرند، از چند ساعت تا چند روز بعد از مصرف دارو، احساس بیماری می‌کنند. در واقع، حالت تهوع و استفراغ برای برخی افراد تنها چند ساعت طول می‌کشد. در حالی که برخی دیگر تا چندین روز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

ممکن است لازم باشد قبل از هر دوره شیمی درمانی، داروهای ضد تهوع به صورت قرص یا وریدی مصرف شود. همچنین گاهی پزشک قرص‌های ضد تهوع را برای بیمار تجویز می‌کند، تا بین دو دوره مصرف نماید. نوع داروی ضد تهوع و استفراغ، باید توسط پزشک متخصص انتخاب شود.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ احساس خستگی مفرط

خستگی شدید و احساس کسالت از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه به حساب می‌آیند. خستگی مفرط در عمده بیماران مبتلا به سرطان پستان بروز می‌کند. این نوع خستگی با استراحت یا خواب به طور کامل برطرف نمی‌شود. به همین دلیل، کیفیت زندگی افراد و سلامت جسم و روح آن‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

اگر خستگی مفرط ناشی از عوارض شیمی درمانی سرطان پستان را تجربه کردید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است پزشک متخصص، راهنمایی‌هایی را برای بهبود وضعیت شما ارائه دهد.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ واکنش‌های پوستی

برخی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند باعث ایجاد خشکی پوست شوند. همچنین، بروز حساسیت‌های پوستی از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه به حساب می‌آیند. افرادی که دچار واکنش‌های پوستی ناشی از داروهای شیمی درمانی هستند، دچار جوش‌های شدید پوستی خواهند شد. در این صورت لازم است شرایط را به تیم درمانی خود اطلاع دهند تا راهکار درمانی مناسب اتخاذ گردد.

سندروم پالمار-پلانتار یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه است. این نوع سندروم، نوعی واکنش پوستی است که در اثر داروهای شیمی درمانی ایجاد می‌گردد. در افراد مبتلا به این سندروم، کف دست‌ها و پاها علائم حساسیت نشان می‌دهند. گاهی پوست زانو یا آرنج نیز دچار خشکی و حساسیت خواهد شد. معمولا تیم درمانی استفاده از کرم‌های درمانی را به این گونه بیماران توصیه می‌کنند.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ تغییر ناخن‌ها

گردش داروهای شیمی درمانی در بدن ظاهر ناخن‌های دست و پا را نیز تغییر خواهد داد. تغییر در رنگ یا بافت ناخن‌ها از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه به حساب می‌آیند. همچنین ممکن است ناخن‌ها دچار برجستگی‌های غیر عادی شوند.

شکننده‌تر شدن، ترک خوردن، بلند شدن ناخن‌ها و افتادن آن‌ها، از دیگر عوارض داروهای شیمی درمانی سرطان پستان هستند. البته پس از اتمام دوره‌های شیمی درمانی، ناخن‌ها دوباره رشد کرده و جایگزین می‌شوند.

یکی از نشانه‌هایی که باید در حین شیمی درمانی سرطان سینه به آن دقت کنید، علائم عفونت در زیر ناخن‌های دست و پا است. در واقع، گاهی در طول دوره شیمی درمانی، بدن در معرض خطر عفونت قرار می‌گیرد. ابتلا به عفونت، علائمی مانند قرمزی، گرما، درد و تورم، در زیر ناخن‌های دست و پا را به همراه دارد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مساله را با پزشک خود در میان بگذارید.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ بی‌حسی و گزگز دست و پا

احساس خواب رفتگی در دست‌ها و پاها یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه است. این حالت‌ها ممکن است با دردهای خفیفی نیز همراه شوند. علت بروز این حالت، تاثیر داروهای شیمی درمانی بر اعصاب بدن است. این اختلال را تحت عنوان نوروپاتی محیطی نیز می‌شناسند.

اگر احساس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی شدید دارید، حتما این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. مخصوصا اگر این حالت‌ها به گونه‌ای باشند که نتوانید کارهای روزمره خود را انجام دهید.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ زخم‌های دهانی

یکی دیگر از عوارض استفاده از داروهای شیمی درمانی، بروز زخم‌های دهانی است. در واقع، مصرف این داروها مشکلاتی را در محیط دهان ایجاد خواهد کرد. درد دهان، خشکی دهان، عفونت و خونریزی لثه از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه هستند. معمولا پزشک متخصص برای پیشگیری از ایجاد زخم در ناحیه دهان، دهانشویه مناسب را تجویز می‌کند. مصرف برخی داروها نیز بنا بر نظر پزشک بلامانع است.

بهتر است افرادی که قرار است تحت شیمی درمانی قرار گیرند، قبل از شروع درمان، به دندانپزشک مراجعه کنند. رفع مشکلات دهان و دندان قبل از شروع درمان، اقدام مفیدی خواهد بود. زیرا در طول شیمی درمانی، به هیچ عنوان نباید درمان‌های دندانپزشکی را انجام دهید.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ تغییر حس چشایی

یکی از مشکلاتی که در طول دوره شیمی درمانی به وجود می‌آید، تغییر حس چشایی است. برای مثال، غذاها برای بیمار طعم متفاوتی خواهند داشت یا مثلا ممکن است نمک، تلخ به نظر برسد. در این دوران، حتی مصرف برخی غذاها برای بیمار آزاردهنده خواهد بود؛ در صورتی که تا قبل از ابتلا به بیماری و شروع دوره‌های شیمی درمانی، از خوردن آن‌ها لذت می‌برده است.

مشورت با پزشک یا تیم درمانی کمک می‌کند تا راهکارهای مناسبی برای رفع این مشکل به شما آموزش داده شود.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ به هم ریختن سیستم گوارش

از رایج‌ترین عوارض شیمی درمانی سرطان سینه می‌توان به اختلالات گوارشی اشاره کرد. نوع این اختلالات در افراد مختلف، فرق دارد. برای مثال، برخی از افراد در اثر مصرف داروهای شیمی درمانی، دچار یبوست می‌شوند. در صورتی که برخی دیگر، اسهال شدید را تجربه می‌کنند.

تیم درمانی تمامی آموزش‌های لازم را به شما ارائه خواهند داد. برای مثال، اگر افراد دچار اسهال شدید شوند، باید مایعات فراوانی مصرف کنند. در این صورت از کم آبی بدن جلوگیری به عمل می‌آید.

مصرف برخی دیگر از داروهای شیمی درمانی، باعث بروز سوء هاضمه می‌شود. احساس سوزش معده یا سوزش در قسمت پایین قفسه سینه از دیگر عوارض شیمی درمانی سرطان سینه به حساب می‌آیند. پزشک معالج با تجویز داروهای مناسب و تعیین رژیم غذایی به شما کمک می‌کند تا مشکلات گوارشی خود را مدیریت نمایید.

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه؛ بروز علائم یائسگی

داروهای شیمی درمانی سرطان پستان، بر عملکرد تخمدان‌ها نیز تاثیر می‌گذارند. در حالت عادی، تخمدان‌ها استروژن تولید می‌کنند. اما در طول دوران شیمی درمانی، تولید استروژن دچار اختلال می‌شود. بنابراین توقف قاعدگی و بروز علائم یائسگی در برخی افراد، اجتناب ناپذیر خواهد بود.

نوع داروهای مصرفی، دوز داروها و سن بیمار، میزان تاثیر عوارض شیمی درمانی سرطان سینه بر قاعدگی را تغییر می‌دهد. لازم به ذکر است با وجود بروز علائم یائسگی، اگر بیمار در سنین باروری باشد، همچنان احتمال بارداری وجود دارد.

در صورتی که پس از مطالعه این مقاله، به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، می‌توانید به دکتر فرهاد موسی زاده مراجعه کنید. تجربه بالای ایشان در درمان بیماران سرطان سینه، بهترین راهنما برای شما خواهد بود.

منابع:

• https://breastcancernow.org/information-support/facing-breast-cancer/going-through-breast-cancer-treatment/side-effects/side-effects-chemotherapy
• https://www.cancer.org/cancer/types/breast-cancer/treatment/chemotherapy-for-breast-cancer.html#:~:text=Many%20women%20do%20not%20feel,women%20who%20have%20received%20chemo.
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/323485