بیماری کم‌کاری تیرویید، عارضه‌ای است که بدن دچار کمبود هورمون کافی تیرویید می‌باشد. از آنجا که هدف اصلی هورمون تیرویید، انجام متابولیسم بدن است، در افراد مبتلا به این بیماری، نشانه‌های مرتبط با سوخت و ساز آهسته مشاهده می‌شود. بالغ بر ۱۰٪ از زنان ممکن است درجاتی از کمبود هورمون تیرویید داشته باشند. میزان شیوع کم کاری تیرویید، باورنکردنی است و میلیون‌ها نفر از مردم در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستند، اما از ابتلا خود به این بیماری آگاه نیستند.
ارتباط کم کاری تیرویید با سرطان تیرویید
کم کاری تیروئید را نباید با سرطان تیروئید اشتباه گرفت دو علت به نسبت شایع برای کم کاری تیرویید وجود دارد. اولین علت، ناشی از التهاب قبلی (و یا فعلی) غده تیرویید است، که سبب آسیب دیدگی (یا مرگ) درصد زیادی از سلول‌های تیرویید می‌گردد. به طوری که قادر به تولید هورمون کافی نیستند. شایع‌ترین علت نارسایی غده تیرویید، تیروییدیت اتوایمیون (یا تیروییدیت هاشیموتو) نامیده می‌شود، که شکلی از التهاب تیرویید ناشی از سیستم ایمنی خود بیمار می‌باشد.
دومین علت عمده کم کاری تیرویید، گروه وسیعی از “درمان‌های پزشکی” است. درمان بسیاری از مشکلات تیرویید نیازمند عمل جراحی برای برداشتن کل غده تیرویید و یا قسمتی از آن است. هرچند اگر حجم کلی سلول‌های تولید کننده تیرویید نیز باقی بماند، باز هم به اندازه کافی پاسخگوی نیازهای بدن نیست و بیمار دچار کم کاری تیرویید خواهد شد. به یاد داشته باشید که اغلب هدف از عمل جراحی برای سرطان تیرویید، نیز همین است.
اما در مواقع دیگر، عمل جراحی شامل برداشتن یک نودول (گرهک) نگران کننده در غده تیرویید خواهد بود، که نیمی از غده تیرویید در گردن، سالم و دست نخورده باقی خواهد ماند. گاهی اوقات، لوب تیرویید باقی مانده و بافت ظریف (ایسم) قادر به تولید هورمون کافی برای تامین نیازهای بدن خواهد بود. اما برای سایر بیماران، ممکن است سالها بعد معلوم شود که بخش‌های باقی مانده تیرویید نمی‌تواند کاملاً پاسخگوی تقاضای بدن باشد.
رژیم غذایی فقیر از مواد مغذی، به خصوص ید و سلنیوم (عناصر معدنی کمیابی که برای عملکرد تیرویید بسیار مهم می‌باشند)، خطر ابتلا به بیماری تیرویید را افزایش می‌دهد. غده تیرویید برای تولید مقادیر کافی هورمون‌های تیروییدی به عناصر سلنیوم و ید نیازمند است. اگر شما به کم‌کاری تیرویید مبتلا شده باشید، ممکن است وحشت کرده و بسیار ناراحت شوید. ولی شما می‌توانید در طول زندگی خود با ان کنار بیاید. اما نیاز است که شما رژیم غذایی و شیوه زندگی خود را به طور کامل تغییر دهید. برای جلوگیری از عود علائم کم‌کاری تیرویید، باید یک برنامه آگاهانه و مداوم برای مصرف مواد غذایی روزمره خود داشته باشید. باید از موادی که می‌توانند علائم شمارا شعله ور سازند و فعالیت‌های روزانه شما را با اختلال روبه رو کنند، دوری نمایید. اگر شما با عزمی راسخ به برنامه رژیم غذایی کم کاری تیرویید خود پایبند باشید، هیچ گونه نگرانی در مورد عود علائم نخواهید داشت.
به طور مشابه، گواتر و برخی عوارض دیگر تیرویید را می‌توان با “ید رادیواکتیو” درمان کرد. هدف از درمان با ید رادیواکتیو (برای بیماری‌های خوش خیم)، از بین بردن بخشی از تیرویید برای جلوگیری از بزرگ شدن گواتر و یا تولید بیش از حد هورمون (پرکاری تیرویید) می‌باشد.
گاهی اوقات، نتیجه درمان با “ید رادیواکتیو” این خواهد بود که تعداد بسیار زیادی از سلول‌های تیرویید، آسیب می‌بینند. به طوری که بیمار اغلب در طی یک یا دو سال بعد، مبتلا به پرکاری تیرویید می‌شود. با این حال، این حالت معمولاً نسبت به مشکل اصلی بیمار، ترجیح داده می‌شود.
چند علل نادر دیگر برای کم کاری تیرویید وجود دارد. یکی از این دلایل، غده کاملا “عادی” تیرویید است که به دلیل یک مشکل در غده هیپوفیز، قادر به تولید هورمون به اندازه کافی نیست. اگر غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون محرک تیرویید (TSH) را تولید نکند، غده تیرویید نیز “سیگنال” تولید هورمون را دریافت نمی‌کند. بنابراین آن را تولید نخواهد کرد.
علایم و نشانه‌های کم کاری تیرویید
- خستگی
- ضعف
- افزایش وزن و یا دشواری کاهش وزن
- ضخیم شدن و خشکی موها
- خشکی، رنگ پریدگی و خشن شدن پوست
- ریزش مو
- عدم تحمل سرما (نمی‌تواند دمای قابل تحمل برای افراد اطراف خود را تحمل کند)
- گرفتگی عضلانی و درد عضلانی مکرر
- یبوست
- افسردگی
- تحریک پذیری
- از دست دادن حافظه
- سیکل قاعدگی غیر طبیعی
- کاهش میل جنسی
هر بیمار ممکن است تعدادی از این علایم کم کاری تیرویید را داشته باشد. تعداد این علائم بسته به شدت کمبود هورمون تیرویید و مدت زمانی که بدن از مقدار مناسب هورمون محروم شده است، متفاوت خواهد بود. اکثر افراد دارای ترکیبی از این نشانه‌ها هستند. گاهی اوقات، کم کاری تیرویید در برخی بیماران بدون علامت است، یا اینکه آنقدر نامحسوس است که بیماران متوجه آن نمی‌شوند.
خطرات و عوارض کم‌کاری تیرویید
از آنجا که بدن در انتظار دریافت یک مقدار مشخصی از هورمون تیرویید است، غده هیپوفیز هورمون محرک تیرویید (TSH) بیشتری تولید می‌کند تا غده تیرویید را به تولید هورمون بیشتر تحریک کند. این بمباران مداوم با سطح بالای هورمون TSH ممکن است باعث بزرگ شدن غده تیرویید و تشکیل گواتر (“گواتر منتشر”) گردد. در صورت عدم درمان، معمولاً نشانه‌های پرکاری تیرویید پیشرفت خواهد کرد. به ندرت، عوارض آن می‌تواند منجر به افسردگی شدید و مهلک، نارسایی قلبی یا کما گردد.
تشخیص کم کاری تیرویید
کم کاری تیرویید اغلب می‌تواند با یک آزمایش خون ساده تشخیص داده شود. اما در برخی افراد، کار چندان ساده‌ای نیست و تست‌های مفصل‌تری مورد نیاز خواهد بود. مهمتر از همه، یک ارتباط خوب با یک متخصص غدد مجرب، مطمئناً مورد نیاز خواهد بود.
درمان کم کاری تیرویید
درمان کم کاری تیرویید پس از انجام ازمایش تیرویید معمولاً بسیار آسان است. مصرف قرص هورمون تیرویید (لووتیروکسین) یک بار در روز، (ترجیحاً در صبح) ساده‌ترین و موثر‌ترین راه درمان است. این قرص با مقادیر مختلف ارائه می‌شود، به این معنی که تقریباً همیشه دوز مناسب برای هر بیمار یافت می‌شود. اگر شما نیز تحت درمان با این دارو هستید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید، تا سطح این دارو را حداقل سالی یکبار کنترل کند.
برخی از بیماران در عرض ۱ تا ۲ هفته متوجه کاهش اندکی در علائم خود خواهند شد، اما پاسخ کامل متابولیسم بدن به درمان هورمون تیرویید اغلب به مدت یک یا دو ماه قبل از احساس بهبودی کامل بیمار، به طول می‌انجامد. مهم این است که مقدار صحیح از هورمون تیرویید مصرف گردد. اگر این مقدار کافی نباشد، ممکن است خستگی مفرط و یا برخی از سایر علائم کم کاری تیرویید همچنان ادامه یابد. مصرف بیش از اندازه هورمون نیز می‌تواند موجب علائم شایع پرکاری تیرویید، از جمله عصبی بودن، تپش قلب و بی‌خوابی شود.
بعد از حدود یک ماه درمان، برای تعیین اینکه آیا دوز هورمون تیرویید بیمار مناسب بوده است، سطح این هورمون در خون بیمار اندازه گیری می‌شود. بیمار می‌تواند هورمون T4 مصنوعی را بدون هیچ خطری با داروهای دیگر مصرف کند. بیمارانی که کلستیرامین (یک ترکیب مورد استفاده برای کاهش کلسترول خون) و یا برخی از داروهای ضد تشنج مصرف می‌کنند، باید با پزشک خود در مورد تداخلات دارویی مشورت کنند. زنانی که هورمون T4 مصرف می‌کنند، هنگام باردار شدن باید اطمینان یابند که این دارو دقیقاً همان چیزی است که غده تیرویید آنها تولید می‌کند.
با این حال، آنها باید تحت نظارت پزشک قرار گیرند، زیرا دوز هورمون T4 در طی بارداری، باید تنظیم شود. زیرا معمولاً هورمون بیشتری برای پاسخگویی به افزایش تقاضای متابولیسم جدید مادر مورد نیاز است. مشکلات احتمالی دیگری نیز برای سایر داروها از جمله ویتامین‌های حاوی آهن وجود دارد. زنان باردار (و همه زنان و مردان مشمول این امر) که مکمل‌های آهن مصرف می‌کنند، باید در این خصوص با پزشک خود مشورت کنند. در حال حاضر سه قرص با نام تجاری “لووتیروکسین” موجود است. شما می‌توانید با پزشک یا داروساز خود در مورد قرصی که کم هزینه‌تر باشد، مشورت کنید. زیرا مطالعات اخیر نشان می‌دهد که هیچ کدام از انواع قرص‌ها از نظر قدرت تاثیر بر دیگری برتری ندارد.
