هرساله تعداد بسیاری از زنان در سطح دنیا، با انواع سرطان پستان درگیر می‌شوند و این نوع سرطان در مقایسه با برخی سرطان ها مانند سرطان زبان شناخته شده تر هستند. شکی وجود ندارد، که اگر پزشکی به شما بگوید در بافت پستان دچار سرطان شده‌اید، در ابتدا دچار شوک و سردرگمی خواهید شد. در این مقاله خواهیم کوشید، شما را با اصطلاحات مهم در مورد سرطان سینه (پستان) آشنا کنیم. پس از مطالعه این مطلب با مفاهیم سرطان پستان آشنا گردیده و بهتر می توانید از مشاوره های دکتر فرهاد موسی زاده متخصص و فلوشیپ پستان به عنوان مشاورخود بهره ببرید.
ساختار پستان بانوان
پیش از آن که به سراغ توضیح در مورد مفاهیم سرطان پستان برویم، باید کمی با ساختار پستان آشنا شویم. پستان بانوان از بخشهای مختلفی دارد. این بخش‌ها شامل:
- هاله (areola)؛ ناحیه گرد و رنگی پوست اطراف نوک پستان آرئول نام دارد.
- نوک پستان (nipple)؛ بخش کوچکی که مجاری پستان به آن خاتمه می یابد و شیر از آن خارج میشود. البته ممکن است در بخش‌هایی با واژهی نیپل-آرئول مواجه شوید، که مربوط به صحبت‌هایی در مورد هر دوی این بخش های پستان است.
- مجاری (ducts)؛ که وظیفه ی انتقال شیر را بر عهده دارند.
- استروما (storma)؛ که بافتی از جنس چربی است و مجاری را پوشانده و از آنها محافظت می کند. این بخش در سنین بلوغ دچار تغییرات بسیاری شده و با گسترش ، فضای لازم برای افزایش و انشعاب مجاری شیری را فراهم میکند.
- لوبول ها(lobules)؛ در انتهای داکت های پستان کیسه های بسیار کوچکی وجود دارند، که لوبول نام دارند.
عملکرد پستان چگونه است؟
در داخل پستان بانوان میلیون ها لوبول وجود دارد. پس از زایش و فرزند آوری این لوبول ها، عملیات تشکیل شیر را به انجام می رسانند. سپس شیر از طریق داخل مجاری به نیپل می رسد.
استروما نیز اطراف ( duct ها) و (lobule ها) را احاطه کرده و از آنها محافظت میکند.سرطان پستان ممکن است در هر یک از بخشهای مذکور رخ دهد.
رگها و گره های لنفاوی
رگ هایی که وظیفه ی انتقال لنف از پستان به گره های لنفاوی را بر عهده دارند نیز، در بافت استروما یافت می‌شوند. اگر نمی‌دانید“لنف چیست؟” باید بگوییم، ” لنف مایعی شفاف است که غذا و آب را به سلولها رسانده و میکروب ها را (در صورت وجود) برای از بین بردن و تصفیه به گرههای لنفاوی منتقل میکند.” بیشتر گره های لنفاوی پستان، در بخش زیر بازو جای گرفته‌اند. این گره های لنفاوی، غدد لنفاوی زیر بغل نام دارند. تصویر بالا نمایی کلی از بخشهای مختلف پستان و گره های لنفاوی را نشان می دهد.
نحوه نام گذاری سرطان پستان
بدن هر انسان تریلیونها سلول دارد و هر سرطان نیز براساس سلول های تحت تأثیر آن نام گذاری می گردد. علت نام گذاری سرطان پستان نیز، درگیر بودن سلولهای پستان، در زمان شکل گیری این بیماری است. اکثر قریب به اتفاق سرطان های سینه، از نوع کارسینوم(carcinoma) هستند. کارسینوم که از اصطلاحات مهم در سرطان سینه است به سرطان هایی می گویند که در بافت اپیتلیال پوست یا پوشش اندامهای داخلی تشکیل شده و سرطان پستان بیشتر نیز در بافت پوششی مجاری شیر رخ میدهد.
روند شکل گیری سرطان پستان
هر سلول بدن ما، بخشی به نام هسته داشته، که وظیفه ی کنترل سلول را بر عهده دارد. کروموزوم‌ها نیز در هسته سلول جای دارند. کروموزوم ها رشته هایی طویل از DNA هستند که به محکمی در دور پروتئین‌ها پیچ خورده اند. در داخل دی ان ای، ساختارهایی کد مانند موجود است که وظیفه ی ساخت سلول های جدید و کنترل رفتار سلول را بر عهده دارند. این ساختارها، همان چیزی است، که با نام ژن ها می شناسیم.
هرگونه تغییر غیرطبیعی در ساختار ژن، جهش نام دارد. برخی از جهش های مرتبط با سرطان، ممکن است در تمامی سلول های بدن رخ دهند و برخی دیگر، فقط در سلولهای سرطانی مشاهده می گردد. چنانچه این اتفاق ها باعث رفتار غیرطبیعی و تغییر شکل سلول ها شوند، فرد به سرطان دچار می شود.
تهدیدی به نام سرطان پستان
به‌طور طبیعی در صورت نیاز، سلول های سالم بدن رشد می کنند و پس از تقسیم سلولی، سلولهای جدید را شکل میدهند و سلول های آسیب دیده و پیر یا مرده و… نیز پس از مدتی از بین می روند. این در حالی است که سلولهای سرطانی، رفتاری متفاوت از سلول های سالم دارند. سلول های سرطانی از سه نظر با سلول های سالم تفاوت دارند، که این امر در سرطان پستان هم، رؤیت میشود.
- تودهای از سلول ها: سلولهای سرطانی، سلول های جدیدی می‌سازند که بدن به آنها احتیاج ندارد. این سلولها زمانی که پیر و آسیب‌دیده گردند از بین نرفته و به‌این‌ترتیب تودهای را به وجود می آورند، که تومور اولیه نام دارد.
- تهاجم:سلولهای سرطانی در ادامه رشد خود، می‌توانند به بافتهای اطراف نیز نفوذ کنند. اگر این تومور اولیه را به‌موقع تشخیص ندهند و درمان نگردد، می‌تواند به مجاری یا لوبول های درون استرومای پستان نفوذ کند. سرطان پستانی که در داخل استروما نفوذ نکند غیرتهاجمی(noninvasive) و آن دسته از سرطان ها که به استروما نفوذ کنند تهاجمی(invasive) نام دارند.
- متاستاز: برخلاف سلولهای سالم پستان سلولهای سرطانی می‌توانند، محل استقرار خود را ترک کرده و به بافتهای دیگر بروند. درطی این پروسه که یکی از اصطلاحات مهم در بیماری سرطان سینه می باشد و متاستاز(metastasis) نام دارد، سلولهای سرطان پستان از تومور جدا گردیده و با خون یا لنف ترکیب می شوند. پس از آن نیز به وسیله رگ ها، به نقاط دیگری از بدن نقل مکان می کنند. چنانچه این سلولهای سرطانی در محل دوم به تشکیل تومور بپردازند، توموری شکل می‌گیرد، که تومور ثانویه نام دارد و می تواند مشکلات سلامتی متعددی را برای بیمار ایجاد کند.
درجه یا استیج سرطان پستان
از جمله اصطلاحات مهم در مورد سرطان سینه (پستان) درجه سرطان است که یک رتبه‌بندی بر اساس نتایج آزمایش‌ها است. دکتر فرهاد موسی زاده به عنوان پزشک معالج شما، از این رتبه‌بندی برای موارد مختلفی همچون مشخص کردن یک‌چشم انداز و پیش‌بینی وضعیت بعدی سرطان استفاده میکند. ضمناً این امر می‌تواند به برنامه درمانی و انجام تحقیقات نیز کمک کند.
به‌طورمعمول مشخص کردن مرحله سرطان دو بار انجام می شود. رتبه‌بندی پیش از شروع درمان سرطان پستان مرحله کلینیکال و مرحله پس از درمان جراحی به (صورت تنها) مرحله پاتولوژیک نام دارد.
سیستم درجه بندی و امتیاز TNM
در تعیین مرحله سرطان پستان از سیستمی تحت عنوان سیستم کمیته مشترک آمریکا در مورد سرطان (AJCC) استفاده می شود. در گذشته، مرحله سرطان تنها بر اساس میزان گستردگی مشخص می گشت. این در حالی است که در سیستم جدید برای این کار، از یک چارت شامل فاکتورهای مختلف استفاده می کند.
امروزه در زمان تعیین میزان پیشرفت سرطان پستان ، از سه فاکتور استفاده می شود که به شرح زیر می باشند:
- T؛ امتیاز T که اشاره به واژه توموردارد، بیانگر میزان گستردگی تومور هست.
- N؛ امتیاز N که در واقع حرف اول واژه NODE به معنای گره، می باشد نیز بیانگر میزان گسترش سلول های سرطانی به گره های لنفاوی نزدیک (گره های موجود در سمت سینه درگیر) است.
- M؛ امتیاز M نیز که اشاره به واژه متاستاز دارد، نشانگر انتقال یا عدم انتقال سرطان به سلولهای دورتر است.
مراحل شماره گذاری و اصطلاحات مهم
مرحله یا درجه صفر:Stage 0:سرطان پستان غیرتهاجمی با نام مرحله صفر شناخته میشود. این مرحله سرطان مربوط به زمانی است، که سرطان هنوز به بافت استروما گسترش نیافته است و بخش های دیگر را درگیر نکرده است. مرحله صفر خود شامل دو نوع است:
- DCIS یا سرطان درجای داکتال؛ سرطانی است که فقط مجاری سینه را درگیر کرده است.
- بیماری پاژه (Paget)؛ که فقط نیپل و هاله دور آن را درگیر میکند.
مرحله یا درجه یک تا سه سرطان پستان (StageI-II-II):سرطان تهاجمی پستان به سه مرحله یک، دو و سه تقسیم می شود. در این مراحل استروما و بافت پوست سینه نیز درگیر سرطان بوده و ممکن است بخش هایی از اندام های نزدیک دیگر نیز درگیر سرطان باشند. در این مراحل هنوز اندامهای دورتر درگیر سلولهای سرطانی نیستند.
مرحله چهار سرطان پستان (Stage IV): درواقع Stage IV سرطانی متاستازیک است، که در بررسی های سایر نواحی دورتر آن را تشخیص دهند. این حالت زمانی رخ میدهد که مدتی بسیار طولانی از زمان شروع بیماری گذشته باشد.
LCIS یا کارسینوم لوبولار درجا چیست؟
این مشکل پیش از این یکی از انواع Stage 0 سرطان بود و البته مشکلی سرطانی نیست ، شامل رشد غیرطبیعی لوبولها می باشد. این بیماری دیگر در دسته بندی مراحل سرطان پستان جایی ندارد.
ابتلا به LCIS یکی از فاکتورهایی است، که می تواند همچون فاکتورهای دیگری نظیر سابقه خانوادگی ابتلا، شانس مبتلا شدن به سرطان پستان را افزایش دهد. در چنین وضعیتی ممکن است پزشک برای جلوگیری از رخ داد بیماری و پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه، روش های درمانی کاهش ریسک را به شما پیشنهاد دهد. این درمان می تواند شامل بهبود سبک زندگی در جهت سالم تر زیستن و یا تجویز داروهای از بین برنده ریسک سرطان ناشی از تغییرات هورمونی باشد. ضمناً در موارد نادر و وجود ریسک بسیار بالا برای ابتلا به بدخیمی شدید، ممکن است پزشک عمل جراحی حذف پستانها را پیشنهاد دهد.
ضمناً مبتلایان به LCIS باید طبق برنامهای مشخص و به صورت دوره ای، از نظر احتمال ابتلا به سرطان پستان مورد بررسی قرار بگیرند. این اقدام به منظور تشخیص سرطان در اولین زمان ممکن انجام میشود، تا بتوانیم بهترین نتیجه را از درمان دریافت کنیم.Breast Cancer Basics
سخن آخر
در بیان اصطلاحات مهم در مورد سرطان سینه (پستان) همانطور که اشاره گردید، پستان بانوان شامل بخش هایی با نام های لوبول ها، مجاری، استروما، نیپل و هاله دور نیپل می باشدکه لوبول ها وظیفه ساخت شیر را بر عهده دارند و مجاری شیر را به سمت نیپل منتقل می کنند.
سرطان پستان، معمولاً، ابتدا مجاری یا همان داکتها را درگیر کرده و پس از پیش روی به استروما گسترش می یابد. چنانچه سرطان به استروما گسترش نیافته باشد، آن را سرطان غیر تهاجمی می نامند. سلول های سرطانی پس از گسترش به استروما، می توانند به وسیله ی خون یا لنف، به سایر نقاط بدن منتقل شوند، که به آن متاستاز می گویند.
سرطان پستان غیر تهاجمی که با نام مرحله صفر نیز شناخته می شود شامل دو بیماری پاژه و DCIS است. تشخیص بیماری در این مرحله، شانس موفقیت درمان را به حداکثر خواهد رساند.
